Sentencje łacińskie na litery A i B
SENTENCJE NA LITERĘ A
A diis quidem immortalibus quae potest homini maior esse poena, furore atque dementia? - Czy bogowie nieśmiertelni mogą na człowieka większą nałożyć karę niż furia czy szaleństwo? (Cicero, De Haruspicum Responsis, XVIII, 39)
A doctis pretium scelus est sperare poetis. - Oczekiwać złota od poetów to zbrodnia. (Ovidius)
A pactis privatorum publico iuri non derogatur. - Prywatne umowy nie mogą zmieniać prawa publicznego.
A prima descendit origine mundi causarum series. - Od zarania świata wywodzi się łańcuch przyczyn. (Lukan, Pharsalia, VI, 608)
A proximis quisque minime anteiri vult. - Każdy najmniej chce być wyprzedzonym przez bliskich. (Liwiusz, Historiae, VI, 34)
A se suisque orsus primum domum suam coercuit, quod plerisque haud minus arduum est quam provinciam regere. - Rozpoczął od uczynienia siebie władcą we własnym domu, co często jest nie mniej trudne, niż zarządzanie prowincją. (Tacitus, Agricola, XIX)
A tuo lare incipe. - Zaczynaj od siebie.
A verbis legis non est recedendum. - Należy się trzymać słów ustawy.
Ab alio exspectes, alteri quod feceris. - Co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego. (Publilius Syrius, 1)
Ab assuetis non fit iniuria. - Nie popełnia czynu bezprawnego, kto działa zgodnie z długotrwałą tradycją.
Ab initio nullum, semper nullum. - Z początku nic, zawsze nic.
Ab inito semper nullum. - (co jest) od początku nieważne, zawsze (jest) nieważne.
Ab omni lege necessitas exempta est. - Konieczność uwalnia od (szanowania) wszelkiego prawa.
Ab uno disce omnes. - Po tym jednym (przykładzie ich łajdactwa) sądź ich wszystkich. (Vergilius)
Ablue, pecte canem, canis est et permanet idem. - Umyj, uczesz psa, (i tak) psem jest i psem pozostanie.
Absens carens. - Nieobecny [sam sobie] szkodzi; nieobecny traci
Absens heres non erit. - Nieobecny nie będzie dziedziczył.
absente reo - pod nieobecność oskarżonego
Absentem in criminibus damnari non oportet. - Nie należy skazywać za przestępstwo nieobecnego.
Absentem laedit, qui cum ebrito litigat. - Kto spiera się z pijanym, obraża nieobecnego (jest to równie bezcelowe) (Publilius Syrus, 3)
Absentem, qui rodit amicum, qui non defendit alio culpante, solutos qui capiat risus hominum famamque dicacis, fingere qui non visa potest, commissa tacere qui nequit, hic niger est, hunc tu, Romane, caveto! - Kto obmawia przyjaciela, kto go nie broni wobec oskarżeń innych, kto cieszy się z wyśmiewań ludzkich i łowi plotki gadułów, kto potrafi zmyślać rzeczy nie widziane, a nie potrafi zmilczeć zawierzonej tajemnicy, jest czarnym charakterem, tego wystrzegaj się, Rzymianinie! (Horatius)
Absentes tinnitu aurium praesentire sermones de se receptum est. - Przyjęło się uważać, że nieobecni dzwonieniem w uszach przeczuwają, gdy się o nich mówi. (Pliniusz Starszy, Historia naturalna, XXVIII, 5)
Absit dicto invidia. - Niechaj słowo wolne będzie od nienawiści; niechaj słowo nie budzi nienawiści.
Absoluta sententia expositore non indiget. - Doskonale jasne słowa nie wymagają wyjaśnienia.
Absolutus sententia iudicis praesumitur innocens. - Uwolniony na mocy wyroku sądowego uchodzi za niewinnego.
Absque suo non est et parva casa lare. - I mały domek ma swego ducha opiekuńczego. (J. Kochanowski)
Abusus non tollit usum. - Nadużycie nie wyklucza (prawa) korzystania (z tego uprawnienia).
Abyssus abyssum invocat. - Piekło wzywa na pomoc piekła.
accedas ad curiam - abyś podszedł do sądu; w prawie angielskim: rozporządzenie o przeniesiu sprawy do wyższej instancji
Accendamque animos insani Martis amore. - Rozpalę ich dusze szaloną żądzą walki. (Vergilius, Eneida, VII, 550)
Acceptissima semper munera sunt auctor quae pretiosa facit. - Najmilsze są zawsze te prezenty, które czyni drogimi osoba dającego. (Ovidius, Heroidy, XVII, 71)
Accessio cedit principali. - Rzecz przyłączona przypada głównej.
accessit - przystał, przyłączył się
Accipere praestat quam inferre iniuriam. - Lepiej doznawać krzywd, niż je wyrządzać. (Cicero, Tusculanae disputationes)
Accipiat cineres terra paterna meos. - Niechaj ziemia przyjmie prochy moje. (Ovidius)
Accusare nemo se debet. - Nikt nie ma obowiązku oskarżać samego siebie.
Acerrima proximorum odia. - Najdotkliwsza [jest] nienawiść bliskich. (Tacitus, Dzieje, IV, 70)
Acribus initiis, incurioso fine. - Pilny na początku, [ale] na końcu niedokładny. (Tacitus, Roczniki, VI, 17)
Acta deos nunquam mortalia fallunt. - Czyny śmiertelników nigdy nie zwodzą bogów. (Ovidius, Tristia, I, 2, 79)
Acta est fabula. - Opowiadanie (temat) zostało skończone.
Acta ne agamus; reliqua paremus. - Nie róbmy tego, co zostało zrobione; przygotujmy się na to, co nadejdzie. (Cicero, Ad Atticum, IX, 6, 7)
Acta probant se ipsa. - Czyny świadczą same za siebie.
Acti labores iucundi. - Przyjemnie jest mieć pracę zakończoną. (mieć ją za sobą)
Actio personalis moritur cum persona. - Skarga przeciw konkretnej osobie ginie wraz z osobą.
Actiones heredi et in heredem competunt. - Skargi przysługują dziedzicom i przeciwko dziedzicom.
Actiones semel inclusae iudicio salvae permanent. - Skargi raz wytoczone przed sądem pozostają w mocy.
Actioni non natae non praescribitur. - Nie ulega przedawnieniu skarga, która nie została wniesiona.
activum - strona czynna; strona aktywna lub działająca
Actor rei forum sequitur. - Powód idzie do sądu [właściwego dla] pozwanego.
Actor sequitur forum rei. - Dla powoda właściwy jest sąd pozwanego.
Actor venire debet instructior quam reus. - Powód powinien przyjść do sądu bardziej przygotowany niż pozwany.
Actore non probante reus absolvitur. - Gdy powód nie udowodni swoich roszczeń, pozwany zostaje zwolniony (od zarzutu).
Actori incumbit probatio. - Przeprowadzenie dowodu spoczywa na powodzie.
Actum ne agas. - Nie rób tego, co zostało już zrobione; nie wyważaj otwartych drzwi.
Actus omissa forma legis corruit. - Nieważna jest czynność prawna z naruszeniem formy przepisanej przez prawo.
Actus simulatus nullius est momenti. - Czynność pozorna jest nieważna.
Ad astra per aspera. - Do gwiazd przez ciernie; motto stanu Kansas. (Seneca)
Ad augusta per angusta. - Do (rzeczy) wzniosłych (idzie się) trudną, ciasną ścieżką. (Wiktor Hugo)
Ad ea, quae frequentius accidunt, iura adaptantur. - Prawa dostosowane są do tych przypadków, które zdarzają się bardzo często.
Ad impossibilia nemo obligatur. - Nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych.
Ad praesens ova cras pullis sunt meliora. - Jaja dziś są lepsze niż kurczęta jutro; lepszy wróbel w garści niż kanarek na dachu.
Ad quae noscenda iter ingredi, transmittere mare solemus, ea sub oculis posita negligemus. - Zwykli jesteśmy wyruszyć w podróż lub przepłynąć morze, aby poznać to, na co postawione przed oczami nie zwracamy uwagi. (Pliniusz Młodszy, Listy, VIII, 20)
Ad quas res aptissimi erimus, in iis potissimum elaborabimus. - Najwięcej dokonamy w tym, do czego będziemy najbardziej uzdolnieni.
Ad rastros seriores redit. - Trzeba się zająć serio robotą. (Terentius)
Ad tristem partem strenua est suspicio. - Podejrzenie chętnie patrzy na złe strony (podejrzliwy zawsze się doszukuje złego). (Publilius Syrus, 6)
Ad venerem quicumque voles attingere suam, si modo duraris, praemia digna feres. - Ktokolwiek zechce dotknąć przedmiotu swej miłości, jeżeli tylko wytrwa, otrzyma należną nagrodę (Ovidius)
ad vitam - dla życia; w testamencie: do użytku tylko za życia (wskazanej osoby)
Ad vivendum velut ad natandum is melior qui onere liberior. - W życiu, jak i w pływaniu, ma lepiej ten, kto jest mniej obładowany. (Apuleius, De Magia, XXI)
Adeat invito ne quis discedere amore. - Nie śmiej odchodzić, gdy spotka cię odmowa miłości.
Adeo facilius est multa facere quam diu. - Łatwiej jest czynić wiele, niż [jedną rzecz] wytrwale.
Adeo familiariter est hominibus omnia sibi ignoscere, nihil aliis remittere. - Jest rzeczą ludzką po przyjacielsku wszystko sobie wzajemnie wybaczać, nie pozostawiając nic innym [w tej sprawie] (Velleius Paterculus)
Adeo virtutes iisdem temporibus optime aestimantur quibus facillime gignuntur. - Cnoty są najbardziej doceniane w tych czasach, które w nie najbardziej obfitują. (Tacitus, Agricola, I)
Adhuc tua messis in herba est. - Twój plon jest jeszcze w zbożu. (Ovidius, Heroidy, XVII, 268)
Admoneri bonus gaudet; pessimus quisque correctorem asperrime patitur. - Dobry cieszy się napomnieniem; kiepskiego każda krytyka zaboli dotkliwie. (Seneca, De Ira, III, 36, 4)
Adoptio naturam imitatur. - Adopcja (przysposobienie) naśladuje naturę.
Adulationi foedum crimen servitutis, malignitati falsa species libertatis inest. - W pochlebstwie tkwi zbrodnicza cecha niewoli, w złośliwości fałszywy pozór wolności (Tacitus)
Adversas res leviores facit amicitia partiens communicansque. - Przyjaźń przez współczucie i współudział łagodzi nieszczęście.
Adversus solem ne loquitor. - Nie przemawiaj do słońca; nie trać czasu na rzeczy oczywiste
Advocatorum error litigatoribus non noceat. - Błąd adwokatów niech nie szkodzi stronom.
Aedificia solo cohaerent. - Zabudowania należą do ziemi.
Aegroto, dum anima est, spes esse dicitur. - Mówi się, że dla chorego, póki jest życie, póty jest nadzieja.
Aequam memento rebus in arduis servare mentem. - Pamiętaj zachowywać spokój umysłu w nieszczęściu [tak samo jak w powodzeniu]. (Horatius)
Aequitas non facit ius, sed iuri auxiliatur. - Słuszność nie stanowi prawa, lecz prawo wspomaga.
Aequitas numquam contravenit legi. - Sprawiedliwość nigdy nie sprzeciwia się prawu.
Aequitas sequitur legem. - Sprawiedliwość kroczy za prawem.
Aequo pulsat pede. - Śmierć puka jednako (do drzwi bogatych i biednych) (Horatius)
Aequum est peccatis veniam poscentem reddere rursus. - Słusznie jest wybaczać winy proszącemu o wybaczenie. (Horatius)
Aequum est, ut quis participavit lucrum, participet et damnum. - Słuszne jest, by ten kto uczestniczy w zysku, uczestniczył też w stracie.
Affectus punitur licet non sequitur effectus. - Zamiar jest karalny, chociaż zamierzony skutek nie nastąpił.
Affinitatis iure nulla successio promittitur. - Powinowactwo nie daje podstawy do dziedziczenia ustawowego.
Affirmanti incubit probatio, non neganti. - Ciężar dowodu spoczywa na twierdzącym, a nie na przeczącym.
Afflictatio facit religiosos. - Utrapienia czynią ludzi religijnymi.
Agamus pingui Minerva [ut aiunt]. - Działajmy w sposób nieuczony [jak mawiają], po prostu. (Cicero)
Age quod agis. - Czyń co czynisz; uważaj, co robisz.
Agendo nemo causam suam facit deteriorem. - Poprzez wystąpienie ze skargą nikt nie pogarsza swej sprawy.
Agentes et consentientes pari poena plectuntur. - Sprawcy i przyzwalający na ich działanie podlegają tej samej karze.
Agere non valenti non currit praescriptio. - Przedawnienie nie biegnie względem tego, kto nie jest w stanie zaskarżyć.
Agere, quod agas, considerate decet. - Rozważnie wypada czynić, co czynisz. (Cicero)
Agitamus quae natura boni summumque quid eius. - Rozważamy, co jest istotą dobra i jego szczytem. (Horatius)
Agnosco veteris vestigia flammae. - Poznaję ślady dawnego płomienia (miłości). (Vergilius)
Alea iacta est. - Kości (do gry) zostały rzucone. (Menander, a za nim Caesar)
Aliena nobis, nostra plus aliis placent. - Cudze bardziej podoba się nam, nasze innym. (Publilius Syrus)
Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt. - Cudze błędy mamy na oku, nasze poza nami; w oku bliźniego źdźbło widzisz, we własnym nie dostrzegasz belki (Seneca)
Aliena vitia quisque reprehendi mavult. - Każdy woli, aby potępiano cudze wady (nie jego).
alieni iuris - dosł. innego prawa; podlegający innej władzy (np. o nieletnim, niepełnosprawnym umysłowo)
Alienius dolus nocere alteri non debet. - Nikogo nie powinien obciążać cudzy podstęp.
Alienum aes homini ingenuo acerba est servitus. - Dla człowieka zacnego dług jest gorzką niewolą.
Alimenta cum vita finiuntur. - Alimenty kończą się wraz z życiem.
Aliter cum tyranno, aliter cum amico vívitur. - Inaczej żyje się z tyranem, inaczej z przyjacielem.
Aliud est facere, aliud est dicere. - Co innego uczynić, co innego powiedzieć (łatwo mówić, trudniej zrobić).
Aliud pro alio invito creditori solvi non potest. - Nie można wykonać zobowiązania świadcząc bez zgody wierzyciela co innego, niż ustalono.
Altari serviens de altari vivere debet. - Kto służy ołtarzowi, powinien żyć z ołtarza.
Alteri stipulari nemo potest. - Nikt nie może dokonać czynności prawnej w zastępstwie grugiej osoby.
Alteri vivas oportet, si vis tibi vivere. - Musisz żyć dla innych, jeżeli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie. (Seneca)
Alterius contractu nemo obligatur. - Umowa nie zobowiązuje osoby trzeciej.
Alterius non sit, qui suus esse potest. - Niechaj nie należy do innego ten, kto może należeć do siebie.
Altissima quaeque flumina minimo sono labi. - Najgłębsze rzeki płyną cicho; cicha woda brzegi rwie.
Amantes sunt amentes. - Kochankowie są szaleni.
Amantium irae amoris integratio. - Gniewy kochanków odnową miłości. (Terentius)
Amare et sapere vix deo conceditur. - Kochać i zachować rozsądek nawet bogu nie jest dane.
Amare simul et sapere ipsi Iovi non datur. - Kochać i zachować rozsądek nie jest dane nawet Jowiszowi. (Publilius Syrus)
Amat victoria curam. - Zwycięstwo sprzyja wysiłkowi.
Ambitiosa non est fames. - Głód nie ma ambicji. (Seneca)
Ambulatoria est voluntas defuncti usque ad vitae supremum exitum. - Wola spadkodawcy może być zmieniana aż do chwili śmierci.
Ambulatoria est voluntas testatoris usque ad mortem. - Wola testatora jest może być zmieniana aż do chwili śmierci.
Amici fures temporum. - Przyjaciele to złodzieje czasu.
Amici mores noveris, non oderis. - Poznaj obyczaje przyjaciela, a nie będzie nienawiści.
Amicitia nisi inter pocula contracta plerumque vitrea est. - Przyjaźń zawarta przy kielichu jest zwykle szklana (krucha).
Amicitiae nostrae memoriam spero sempiternam fore. - Ufam, że pamięć naszej przyjaźni będzie wieczna. (Cicero)
Amicorum omnia communia. - U przyjaciół wszystko jest wspólne. (Pitagoras)
Amicus certus in re incerta cernitur. - Pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji; prawdziwego przyjaciela poznaje się w biedzie. (Ennius, Hecuba)
Amicus est tamquam alter idem. - Przyjaciel jest jakby drugim mną. (Cicero)
Amicus Plato, [amicus Socrates,] sed magis amica veritas - Platon mi przyjacielem, [Sokrates mi przyjacielem,] ale prawda większą przyjaciółką. (Arystoteles)
Amicus verus est rara avis. - Prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem (białym krukiem).
Amo te, ama me! - Kocham cię, kochaj mnie! (na pierścieniu)
Amor animi arbitrio sumitur, non ponitur. - Wybieramy kochać, nie wybieramy przestać kochać. (Publilius Syrus)
Amor est vitae essentia. - Miłość jest istotą życia. (Mackay)
Amor omnibus idem. - Miłość (jest) dla wszystkich jednaka (ludzi, zwierząt, ...) (Vergilius, "Georgiki")
Amor ordinem nescit. - Miłość nie zna porządku. (Św. Hieronim)
Amor tussisque non celantur. - Miłości i kaszlu nie da się ukryć. (Ovidius)
Amor vincit omnia. - Miłość wszystko zwycięża. (Vergilius)
An nescis, mi fili, quantilla prudentia mundus regatur? - Czyż nie wiesz, mój synu, jak mało trzeba rozumu do rządzenia światem? (Axel Oxenstierna)
Animus facit nobilem. - Umysł czyni szlachcica.
Antiqua, quae nunc sunt, fuerunt olim nova. - To, co jest dziś stare, było kiedyś nowe.
Antiquus amor cancer est. - Stara miłość jest jak rak. (Petronius)
Apocha non alias libertatio contingnit, quam si pecunia soluta sit. - Pokwitowanie zwalnia dłużnika tylko wtedy gdy suma dłużna została zapłacona.
Aquila non capit muscas. - Orzeł nie zajmuje się łapaniem much.
Arbiter nihil extra compromissum facere potest. - Arbiter nie może wykroczyć poza postanowienia umowy, na podstawie któej został powołany.
Ardua prima via est. - Pierwsza ścieżka jest trudna.
Argumenta non numeranda, sed ponderanda sunt. - Dowodów nie należy liczyć, lecz ważyć.
Aristoteles non semper Aristoteles. - Arystoteles nie zawsze jest Arystotelesem; nawet mędrzec może się mylić.
Ars est celare artem. - Sztuką jest ukrycie (wysiłków) sztuki. (Ovidius)
Ars longa, vita brevis. - Sztuka długa, życie krótkie. (Seneca)
Ars sine scientia nihil est. - Sztuka bez nauki (techniki, umiejętności) jest niczym.
Asinus asino pulcherrimus. - Osioł wydaje się osłowi najpiękniejszy.
Aspirat primo Fortuna labori. - Szczęście sprzyja pierwszemu przedsięwzięciu. (Vergilius)
Assiduus usus uni rei deditus et ingenium et artem saepe vincit. - Stałe ćwiczenie poświęcone jednej rzeczy często pokonuje geniusz i umiejętności. (Cicero)
Astra non mentiuntur, sed astrologi bene mentiuntur de astris. - Gwiazdy nie kłamią, lecz astrologowie kłamią o gwiazdach.
Audentes fortuna iuvat. - Śmiałym szczęście sprzyja. (Vergilius, "Eneida")
Audi multa, loquere pauca. - Słuchaj dużo, mów mało.
Audi, vide, tace si vis vivere in pace. - Słuchaj, patrz, milcz, jeśli chcesz żyć w spokoju.
Audiatur et altera pars. - Należy wysłuchać także drugiej strony.
Audiatur et altera pars. - Niechaj będzie wysłuchana i druga strona (starożytna zasada prawna przytoczona przez Senekę w tragedii "Medea")
Aurea praxis, sterilis theoria. - Praktyka jest złota, teoria bezpłodna.
Aurora Musis amica. - Poranek (jest) przyjacielem Muz; kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje.
Aut bibat, aut abeat. - Niech pije, albo niech sobie pójdzie. (grecka zasada na ucztach; Cicero)
Aut ne tentaris aut perfice. - Albo nie próbuj, albo dokonuj.
Aut odit, aut amat mulier, nihil est tertium. - Kobieta albo kocha, albo nienawidzi, trzeciej [możliwości] nie ma.
Aut viam inveniam aut faciam. - Albo znajdę drogę (sposób), albo ją stworzę.
Avarus animus nullo satiatur lucro. - Chciwego umysłuu nie zaspokaja żadną zdobyczą.
Ave, Caesar, morituri te salutant. - Witaj, cesarzu, idący na śmierć pozdrawiają cię. (słowa gladiatorów)
SENTENCJE NA LITERĘ B
Barba philosophum non facit. - Broda nie czyni [nikogo] mędrcem.
Bene ferre magnam disce fortunam. - Ucz się dobrze znosić wielki los.
Bene legere saecula vincere. - Dobrze czytać to zwyciężyć wieki. (prof. Isaac Flagg)
Bene mori praestat, quam turpiter vívere. - Lepiej dobrze umrzeć, niż haniebnie żyć.
Bene qui latuit, bene vixit. - Kto dobrze się ukrywał, żył dobrze; kto się nie wyróżnia, żyje dobrze.
Bene vertat, quod agis. - Oby na dobre wyszło to, co robisz.
Beneficium accipere libertatem est vendere. - Przyjmować przysługę to sprzedawać wolność. (Publilius Syrus)
Benignius leges interpretande sunt, quo voluntas earum conservetur. - Ustawy są wtedy właściwie interpretowane gdy zachowuje się ich ducha.
Bis dat, qui cito dat. - Podwójnie (więcej) daje, kto szybko daje. (Publilius Syrius)
Bis de eadem re agere non licet. - Nie wolno procesować się dwa razy w tej samej sprawie.
Bis de eadem re agi non potest. - Nie można procesować się dwa razy o to samo.
Bis interimitur qui suis armis perit. - Podwójnie ginie, kto ginie od własnej broni.
Bis repetita placent. - Rzeczy powtórzone podobają się. (Horatius, "Ars Poetica")
Bis vincit qui se vincit in victoria. - Zwycięża podwójnie, kto w godzinie triumfu sam siebie pokona. (Publilius Syrus)
Bis vivit quiu bene vivit. - Żyje dwa razy, kto żyje dobrze.
Bona fides praesumitur. - Domniemywa się istnienie dobrej wiary.
Bono animo es. - Bądź dobrej myśli.
Bonum ex malo non fit - Dobro nie rodzi się ze zła (Seneca, "Listy moralne")
Bonus animus in re mala dimidium est mali. - Dobra myśl w nieszczęściu to połowa złego. (Publilius Syrius)
Bos lassus fortius figit pedem. - Zmęczony wół szybciej pracuje.
Breve tempus aetatis satis longum est ad bene honestumque vivendum. - Krótki czas życia jest dostatecznie długi, by żyć dobrze i uczciwie.
Brevibus momentis summa verti. - W krótkiej chwili zmienia się wszystko. (Tacitus)
Brevis a natura nobis vita data est, at memoria vitae sempiterna. - Krótkie nam życie przez naturę dane, ale pamięć życia wieczna.
